ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಪಹಲ್ಗಾಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಏಪ್ರಿಲ್‌ 22ರಂದು ನಡೆದ ಭಯೋತ್ಪಾದಕ ದಾಳಿಯ ನಂತರ, ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಮುಸ್ಲಿಂ ವಿರೋಧಿ ದ್ವೇಷ, ಹಲ್ಲೆ ಘಟನೆಗಳಲ್ಲಿ ತೀವ್ರ ಏರಿಕೆ ದಾಖಲಾಗಿದೆ. “ಪಹಲ್ಗಾಮ್ ದಾಳಿಯ ಬಳಿಕ ಮೇ 8ರ ವೇಳೆಗೆ ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಕನಿಷ್ಠ 184 ದ್ವೇಷ ಘಟನೆಗಳು ಸಂಭವಿಸಿವೆ. ಇದರಲ್ಲಿ, 106 ಘಟನೆಗಳು ಪಹಲ್ಗಾಮ್ ದಾಳಿಯಿಂದ ಉಂಟಾದ ಕೋಮು ಉದ್ವಿಗ್ನತೆಗೆ ನೇರವಾಗಿ ಸಂಬಂಧಿಸಿವೆ” ಎಂದು ನಾಗರಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳ ರಕ್ಷಣಾ ಸಂಘ (APCR) ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದ ವರದಿ ಹೇಳಿದೆ.
ಪಹಲ್ಗಾಮ್ ನಂತರದ ದ್ವೇಷ: APCR ವರದಿಯು ಹಲವಾರು ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ (BJP) ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಭಯ ಮತ್ತು ಹಗೆತನದ ವಾತಾವರಣದ ಕರಾಳ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ವರದಿಯು ತನ್ನ ಸಂಶೋಧನೆಗಳನ್ನು “ಸಂಪ್ರದಾಯವಾದಿ ಅಂದಾಜು” ಎಂದು ಕರೆದಿದೆ, ಇದು ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಕಡಿಮೆ ವರದಿ ಮತ್ತು ತಳಮಟ್ಟದ ದಾಖಲಾತಿಯಲ್ಲಿನ ಮಿತಿಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಈ ದ್ವೇಷಪೂರಿತ ಘಟನೆಗಳಿಂದ ಕನಿಷ್ಠ 316 ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮುಸ್ಲಿಮರು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ಅಥವಾ ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ವರದಿಯಾಗಿದೆ.
ಭೌಗೋಳಿಕ ಹರಡುವಿಕೆ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಮಾದರಿಗಳು
ಬಿಜೆಪಿ ಆಡಳಿತದ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಘಟನೆಗಳು ಹೆಚ್ಚಿರುವುದನ್ನು ವರದಿಯು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಕೋಮು ಉದ್ವಿಗ್ನತೆಗಳಿಗೆ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಗಂಭೀರ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕುತ್ತದೆ. ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಯೋಗಿ ಆದಿತ್ಯನಾಥ್ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಅಂದರೆ 43 ಘಟನೆಗಳು ವರದಿಯಾಗಿವೆ. ನಂತರ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ (24), ಉತ್ತರಾಖಂಡ (24), ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ (20) ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರ ರಾಜಧಾನಿ ದೆಹಲಿ (6) ಘಟನೆಗಳು ವರದಿಯಾಗಿವೆ. ಇತರ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ (9), ಹರಿಯಾಣ (9), ಬಿಹಾರ (6), ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ (6), ಪಂಜಾಬ್ (4), ರಾಜಸ್ಥಾನ (3), ತೆಲಂಗಾಣ (3), ಒಡಿಶಾ (1), ಅಸ್ಸಾಂ (1), ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ (2), ಕರ್ನಾಟಕ ಮತ್ತು ಚಂಡೀಗಢ (6) ಘಟನೆಗಳು ಸೇರಿವೆ.
ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಘಟನೆಗಳು ಬಿಜೆಪಿ ಆಡಳಿತದ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದಿರುವುದನ್ನು ವರದಿಯು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಇದು ರಾಜಕೀಯ ವಿಶ್ಲೇಷಕರು ಮತ್ತು ನಾಗರಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳ ಗುಂಪುಗಳು ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕರಿಗೆ ಕೋಮು ದ್ವೇಷದಲ್ಲಿನ ವಾಕ್ಚಾತುರ್ಯದ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಮತ್ತು ಪೊಲೀಸರ ಸಕಾಲಿಕ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪದ ಅನುಪಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದೆ.
ಘಟನೆಗಳ ಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ವರ್ಗೀಕರಣ
ವರದಿಯು ದ್ವೇಷ ಘಟನೆಗಳನ್ನು ಬಹುರೂಪದ ಹಿಂಸೆ ಮತ್ತು ತಾರತಮ್ಯಗಳೆಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತೆ ದಾಖಲಿಸಿದೆ:
84 ದ್ವೇಷ ಭಾಷಣ ಪ್ರಕರಣಗಳು: ಸಾರ್ವಜನಿಕ ರ್‍ಯಾಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೋಮು ನಿಂದನೆ, ಮುಸ್ಲಿಮರನ್ನು ನಿಂದಿಸುವ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮ ಅಭಿಯಾನಗಳು ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಾಧ್ಯಮ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಪ್ರಚೋದನಕಾರಿ ಹೇಳಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ.
64 ಬೆದರಿಕೆ ಪ್ರಕರಣಗಳು: ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಅಥವಾ ಸಮುದಾಯಗಳನ್ನು ಬೆದರಿಕೆ ಅಥವಾ ಬಲವಂತದ ಮೂಲಕ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಖಾಲಿ ಮಾಡಲು, ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಲು ಅಥವಾ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳಿಂದ ದೂರವಿರಲು ಗುರಿಯಾಗಿಸಲಾಗಿದೆ.
42 ಕಿರುಕುಳ ಪ್ರಕರಣಗಳು: ಸೇವೆಗಳ ನಿರಾಕರಣೆ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಅವಮಾನದಿಂದ ಹಿಡಿದು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಮಹಿಳೆಯರ ಮೇಲೆ ನಿಂದನೆ.
39 ದಾಳಿಗಳು: ಗುಂಪು ಹಿಂಸೆ, ಮುಸ್ಲಿಂ ಯುವಕರ ಮೇಲೆ ದೈಹಿಕ ದಾಳಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳು, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಾರಿಗೆ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಗುರಿಯಾಗಿಸಿದ ಹಿಂಸಾಚಾರದ ಘಟನೆಗಳು.
ಮಸೀದಿಗಳ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಗಳು, ಮುಸ್ಲಿಂ ಒಡೆತನದ ಅಂಗಡಿಗಳಿಗೆ ಹಾನಿ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಚಿಹ್ನೆಗಳ ಅಪವಿತ್ರತೆಯಂತಹ 19 ವಿಧ್ವಂಸಕ ಪ್ರಕರಣಗಳು.
14 ನೇರ ಬೆದರಿಕೆಗಳು, 7 ಮೌಖಿಕ ನಿಂದನೆ ಪ್ರಕರಣಗಳು ಮತ್ತು 3 ದೃಢಪಡಿಸಿದ ಕೊಲೆಗಳು, ದ್ವೇಷ ಅಪರಾಧಗಳೆಂದು ಶಂಕಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಈ ಘಟನೆಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವು ಬಹು ವರ್ಗಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತವೆ, ಇದು ಮುಸ್ಲಿಂ ವಿರೋಧಿ ದ್ವೇಷದ ಅತಿಕ್ರಮಣ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹಲವಾರು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ರ್‍ಯಾಲಿಗಳಲ್ಲಿ ದ್ವೇಷ ಭಾಷಣದ ನಂತರ ಮುಸ್ಲಿಂ ಮನೆಗಳು ಮತ್ತು ವ್ಯವಹಾರಗಳ ವಿರುದ್ಧ ನಿಜವಾದ ದಾಳಿಗಳು ಅಥವಾ ಬೆದರಿಕೆಗಳು ನಡೆದಿವೆ.
ಪ್ರಚೋದಿಸುವ ಅಂಶಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಘಟಿತ ಮಾದರಿಗಳು
ಪಹಲ್ಗಾಮ್ ದಾಳಿಯು ಮುಸ್ಲಿಂ ವಿರೋಧಿ ಸಜ್ಜುಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ಹೊಸ ಅಲೆಗೆ ಒಂದು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಹಲವಾರು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮ ಮತ್ತು ವಾಟ್ಸಾಪ್ ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ವದಂತಿ ಹರಡುವಿಕೆಯು ಯಾವುದೇ ದೃಢವಾದ ಪುರಾವೆಗಳಿಲ್ಲದೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಮುದಾಯಗಳನ್ನು ದಾಳಿಕೋರರು ಗುರಿಮಾಡಿದ್ದನ್ನು ವರದಿಯು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಇದು ಮತ್ತಷ್ಟು ಹಿಂಸಾಚಾರಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಪಹಲ್ಗಾಮ್ ದಾಳಿಯ ವೀಡಿಯೊಗಳನ್ನು ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಎಂದು ವರದಿಯಾಗಿದೆ, ಆಗಾಗ್ಗೆ ಸೇಡಿನ ಘೋಷಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಂ ಒಡೆತನದ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಆರ್ಥಿಕ ಬಹಿಷ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಕರೆಗಳು ಬರುತ್ತಿದ್ದವು ಎಂದು APCR ವರದಿ ಹೇಳಿದೆ.
ಕೆಲವು ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಉತ್ತರಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಉತ್ತರಾಖಂಡದಲ್ಲಿ ಸಂಘಟಿತ ದಾಳಿಗಳ ಮಾದರಿಯನ್ನು ವರದಿಯು ಗುರುತಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಬಲಪಂಥೀಯ ಗುಂಪುಗಳು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆಗಳು, ಮೆರವಣಿಗೆಗಳು ಮತ್ತು ಆನ್ಲೈನ್ ವೇದಿಕೆಗಳ ಮೂಲಕ ಜನರನ್ನು ಸಜ್ಜುಗೊಳಿಸುತ್ತಿರುವುದು ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಕಡೆ ಪೊಲೀಸ್ ರಕ್ಷಣೆ ಅಥವಾ ಉದಾಸೀನತೆಯು ಕಂಡು ಬಂದಿದೆ ಎಂದು ವರದಿ ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ.
ಮಾನಸಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಪರಿಣಾಮ
ದೈಹಿಕ ಹಾನಿಯ ಹೊರತಾಗಿ, ಸಂತ್ರಸ್ತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಮುದಾಯಗಳ ಮೇಲೆ ಉಂಟಾದ ಆಳವಾದ ಮಾನಸಿಕ ಗಾಯಗಳನ್ನು ವರದಿಯು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. APCR ಯಿಂದ ಸಂದರ್ಶಿಸಿದ ಬಲಿಪಶುಗಳು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಹೊರಗೆ ಹೋಗಲು ಭಯಪಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಉಡುಗೆ ಅಥವಾ ಗುರುತಿನ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವುದು ಮತ್ತು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಯುವಕರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಪರಕೀಯತೆ ಮತ್ತು ಅಭದ್ರತೆಯ ಭಾವನೆಯನ್ನು ವರದಿ ಹೇಳಿದೆ.
ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದ ಬರೇಲಿಯ ಒಬ್ಬ ಪ್ರತಿವಾದಿಯೊಬ್ಬರು ಮಾತನಾಡಿ, “ನನ್ನ ಸಹೋದರ ಕಾಲೇಜಿಗೆ ಹೋಗುವ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಟೋಪಿ ಧರಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಅವನನ್ನು ಥಳಿಸಲಾಯಿತು. ದಾಳಿಕೋರರು ಅವನನ್ನು ಭಯೋತ್ಪಾದಕ ಎಂದು ಆರೋಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಮತ್ತೆ ಮುಖ ತೋರಿಸದಂತೆ ಎಚ್ಚರಿಸಿದರು” ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.
ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಇಂದೋರ್‌ನಿಂದ ವರದಿಯಾದ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ತರಕಾರಿ ಮಾರಾಟಗಾರನೊಬ್ಬ ಪದೇ ಪದೇ ಕಿರುಕುಳ ಮತ್ತು ಬೆದರಿಕೆಗಳ ನಂತರ ತನ್ನ ಅಂಗಡಿಯನ್ನು ಮುಚ್ಚಬೇಕಾಯಿತು. “ಅವರು ನನಗೆ, ‘ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಹಿಂತಿರುಗಿ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು” ಎಂದು ಅವರು APCR ಗೆ ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ
ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ಪೊಲೀಸ್ ಕ್ರಮದ ಕೊರತೆಯ ಬಗ್ಗೆ APCR ವರದಿ ಕಳವಳ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಹಲವಾರು ಇಂತಹ ಘಟನೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಮಾತ್ರ FIRಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿದೆ ಅಥವಾ ಬಂಧನಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿವೆ. ಅನೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಬಲಿಪಶುಗಳು ದೂರುಗಳನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸದಂತೆ ನಿರುತ್ಸಾಹಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿದ ಕೆಲವರು ಪ್ರತಿದಾವೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿದರು ಅಥವಾ ಕೋಮು ಸಾಮರಸ್ಯವನ್ನು ಭಂಗಗೊಳಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಆರೋಪಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಈ ವರದಿ ಓದಿದ್ದೀರಾ?: ಯುದ್ಧದ ಭೀಕರತೆಯೂ… ಕುವೆಂಪು ನೀಡಿರುವ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯೂ…
ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಆಯೋಗ (NHRC) ಮತ್ತು ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಆಯೋಗವು ಘಟನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ವಯಂಪ್ರೇರಿತವಾಗಿ ತನಿಖೆ ನಡೆಸಬೇಕು ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಆಡಳಿತಗಳಿಂದ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಗಾಗಿ ಒತ್ತಾಯಿಸಬೇಕು ಎಂದು ನಾಗರಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ದ್ವೇಷ ಭಾಷಣ ಮತ್ತು ಕೋಮು ದ್ವೇಷವನ್ನು ಹರಡಲು ಡಿಜಿಟಲ್ ವೇದಿಕೆಗಳ ದುರುಪಯೋಗದ ವಿರುದ್ಧ ಕಠಿಣ ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದು ಹಲವಾರು ಕಾನೂನು ತಜ್ಞರು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದ್ದಾರೆ.
APCR ವರದಿಯ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಪ್ರಸ್ತುತ ರಾಜಕೀಯ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಕೋಮು ಸಾಮರಸ್ಯದ ದುರ್ಬಲತೆಯನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ನೆನಪಿಸುತ್ತವೆ. ಪಹಲ್ಗಾಮ್ ಭಯೋತ್ಪಾದಕ ದಾಳಿಯ ನಂತರದ ದ್ವೇಷ ಘಟನೆಗಳ ಹೆಚ್ಚಳವು ಸಂಘಟಿತ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿರುವಂತೆ ತೋರುವ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ಮುಗ್ಧ ನಾಗರಿಕರನ್ನು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮುಸ್ಲಿಮರನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸಲು ಭಯೋತ್ಪಾದನಾ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದೆ.
ತುರ್ತು ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳದಿದ್ದರೆ ಮತ್ತು ದ್ವೇಷವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕರನ್ನು ಹೊಣೆಗಾರರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡದಿದ್ದರೆ, ದೇಶವು ಆಳವಾದ ಕೋಮು ವಿಭಜನೆಯ ಅಪಾಯವನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತದೆ. ದ್ವೇಷ ಅಪರಾಧಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಖಂಡಿಸುವುದು, ಬಲವಾದ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಪರಿಹಾರ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳು ಮತ್ತು ಜಾತ್ಯತೀತತೆ ಮತ್ತು ಸಮಾನತೆಯ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಮೌಲ್ಯಗಳಿಗೆ ನವೀಕೃತ ಬದ್ಧತೆಯನ್ನು ನಾಗರಿಕ ಸಮಾಜ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಒತ್ತಾಯಿಸಿವೆ.
