ರೈತ ಚಳವಳಿಯ ಇತ್ತೀಚಿನ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ ಸಾಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವುದು ಸಣ್ಣ ವಿಷಯವಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಇದರಿಂದ ಮಾತ್ರ ದೇಶಾದ್ಯಂತ ರೈತರಿಗೆ MSPಯ ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಖಾತರಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಈ ಹೋರಾಟವನ್ನು ಅದರ ತಾರ್ಕಿಕ ಅಂತ್ಯಕ್ಕೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯಲು ಇನ್ನೂ ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರವ್ಯಾಪಿ ಚಳವಳಿಯ ಅಗತ್ಯವಿದೆ
ಈ ಹಂತದಿಂದ ರೈತ ಚಳವಳಿ ಹೇಗೆ ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತದೆ? ಕನಿಷ್ಠ ಬೆಂಬಲ ಬೆಲೆ (MSP) ವಿಷಯದ ಕುರಿತಾದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೋರಾಟವನ್ನು ಮುಂದಿನ ಹಂತಕ್ಕೆ ಯಾರು ಕೊಂಡೊಯ್ಯುತ್ತಾರೆ? ಈ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಅಭಿಯಾನವು ತನ್ನ ಅಂತಿಮ ಗಮ್ಯಸ್ಥಾನವನ್ನು ಹೇಗೆ ತಲುಪುತ್ತದೆ? ರೈತ ನಾಯಕ ಸರ್ದಾರ್ ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ದಲ್ಲೆವಾಲ್ ಅವರು 55 ದಿನಗಳ ಉಪವಾಸ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹದ ನಂತರ ವೈದ್ಯರ ಸಲಹೆಯಂತೆ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಹಾಯ ಪಡೆಯಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದ ನಂತರ ಈ ಪ್ರಶ್ನೆ ರೈತ ಚಳವಳಿಯತ್ತ ತಿರುಗುತ್ತಿದೆ.
ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಬರುವ ಮೊದಲು, ದಲ್ಲೆವಾಲ್ ಅವರ ಈ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಉಪವಾಸವು ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ MSP ವಿಷಯವನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೇದಿಕೆಗೆ ತಂದಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಗಮನಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯ. ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಸಾನ್ ಮೋರ್ಚಾದ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ದೆಹಲಿ ಮೋರ್ಚಾ, ‘MSP’ ಪದವನ್ನು ದೇಶದ ಎಲ್ಲಾ ರೈತರಿಗೂ ತಲುಪುವಂತೆ ಮಾಡಿತು. ಸರ್ಕಾರವು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಕನಿಷ್ಠ ಬೆಂಬಲ ಬೆಲೆ (MSP) ನೀಡುವ ಭರವಸೆ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಅದು ಅವರಿಗೆ ನಿಜವಾಗಿ ಸಿಗುತ್ತಿಲ್ಲ ಎಂದು ಅನೇಕ ರೈತರು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅರಿತುಕೊಂಡರು. ಆದರೆ, ಕ್ರಮೇಣ ಈ ಪ್ರಶ್ನೆ ಜನರ ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಕಣ್ಮರೆಯಾಗಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಕನಿಷ್ಠ ಬೆಂಬಲ ಬೆಲೆ (MSP) ಬಗ್ಗೆ ಪೆಟ್ ಕಮಿಟಿ ರಚಿಸಿದ ನಂತರ ಸರ್ಕಾರವೂ ನಿದ್ರೆಗೆ ಜಾರಿತು.
ಲೋಕಸಭಾ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮತ್ತು ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಒಕ್ಕೂಟದ ಇತರ ಪಕ್ಷಗಳು ತಮ್ಮ ಪ್ರಣಾಳಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ MSPಯ ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಖಾತರಿಯ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ಸೇರಿಸಿದಾಗ ಈ ವಿಷಯವು ಬಲಗೊಂಡಿತು. ಆದರೆ, ಅದು ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದವರೆಗೆ ಮಾತ್ರ. ಈ ಕಷ್ಟದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಜೀವಂತವಾಗಿಟ್ಟಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ದೇಶದ ರೈತರ ಹೋರಾಟವನ್ನು ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಕೊಂಡೊಯ್ದಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ SKM (ರಾಜಕೀಯರಹಿತ) ಮತ್ತು ಕಿಸಾನ್ ಮಜ್ದೂರ್ ಸಮಿತಿ ನಡೆಸುತ್ತಿರುವ ಈ ಆಂದೋಲನಕ್ಕೆ ಶ್ರೇಯಸ್ಸು ಸಲ್ಲಲೇಬೇಕು. ಇಷ್ಟೆಲ್ಲಾ ಇದ್ದರೂ, ಇಂದು MSP ಚಳವಳಿಯ ಭವಿಷ್ಯವು ಪ್ರಶ್ನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಮುಂದಿನ ದಾರಿ ಈಗ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿಲ್ಲ. ಈ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿರುವ ರೈತ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಚಳವಳಿಯನ್ನು ಮುಂದೂಡಲಾಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿವೆ. ವೈದ್ಯರ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಪಡೆಯುವುದನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ತಾವು ಯಾವುದೇ ಆಹಾರವನ್ನು ಸೇವಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ದಲ್ಲೆವಾಲ್ ಜಿ ಘೋಷಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಅವರ ಉಪವಾಸ ಮುಂದುವರೆದಿದೆ. ಆದರೆ, ವೈದ್ಯರು ಡ್ರಿಪ್ ಮತ್ತು ಇಂಜೆಕ್ಷನ್ ಮೂಲಕ ನೀಡಿದ ಪೋಷಣೆಯಿಂದಾಗಿ ದಲ್ಲೆವಾಲ್ ಜಿ ಅವರ ಜೀವಕ್ಕೆ ಅಪಾಯ ಎದುರಾಗಿದ್ದು, ಅದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದರೊಂದಿಗೆ, ಸರ್ಕಾರದ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ನೇತಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಕತ್ತಿಯನ್ನು ಸಹ ತೆಗೆದುಹಾಕಲಾಗಿದೆ.
ಪಂಜಾಬ್ ಮತ್ತು ಹರಿಯಾಣ ನಡುವಿನ ಖನೌರಿ ಮತ್ತು ಶಂಭು ಗಡಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ವರ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ರೈತರ ಚಳವಳಿಯು ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಮಣಿಸುವ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದರೆ, ದಲ್ಲೆವಾಲ್ ಜೀ ಅವರಿಗೆ ಆಮರಣಾಂತ ಉಪವಾಸದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಬಂದಿರುವುದಂತೂ ನಿಜ.
ಈ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಸರ್ಕಾರದ ಉದ್ದೇಶಗಳು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿಲ್ಲದ ಕಾರಣ ಪ್ರಶ್ನೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ಆಳವಾಗುತ್ತದೆ. ಅಥವಾ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು MSP ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಾವು ಹೇಳಬೇಕೇ? ಮೊದಲ 50 ದಿನಗಳವರೆಗೆ, ರೈತರ ಚಳವಳಿಯೊಂದಿಗೆ ಮಾತನಾಡುವುದು ಸೂಕ್ತವೆಂದು ಸರ್ಕಾರ ಪರಿಗಣಿಸಲಿಲ್ಲ. ನಂತರ ಯಾವುದೇ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯನ್ನು ಅಥವಾ ಕೃಷಿ ಇಲಾಖೆಯ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸುವ ಬದಲು, ಜಂಟಿ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಶ್ರೇಣಿಯ ಅಧಿಕಾರಿಯನ್ನು ಮಾತ್ರ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. ನೀಡಿರುವ ಪತ್ರವು ಎಷ್ಟು ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆಯೆಂದರೆ, ರೈತರು ಯಾರೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ಯಾವ ವಿಷಯಗಳ ಕುರಿತು ಮಾತುಕತೆ ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಸಹ ಅದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವುದಿಲ್ಲ.
ರೈತರು ತಮಗೆ ಬರೆದ ಕೊನೆಯ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ ನೀಡಿದ ಭರವಸೆಗಳನ್ನು ಈಡೇರಿಸದ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ರೈತರು ಹೇಗೆ ನಂಬಲು ಸಾಧ್ಯ? ಪಂಜಾಬ್‌ನ ಸಚಿವರನ್ನು ಮಾತುಕತೆಗೆ ಕರೆಯುವ ಮೂಲಕ, ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗಿಂತ ಪಂಜಾಬ್‌ನ ರೈತರಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಪ್ಯಾಕೇಜ್‌ಗೆ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸುವ ತಂತ್ರವನ್ನು ಆಡಬಹುದು ಎಂಬ ಭಯವಿದೆ. ಇಂತಹ ಮಾತುಕತೆಗಳ ಇತಿಹಾಸದಿಂದ ನಾವು ಕಲಿಯುವ ಪಾಠವೆಂದರೆ ದಿನಾಂಕಗಳು ಮುಂದೂಡಲ್ಪಡುತ್ತಲೇ ಇರುತ್ತವೆ. ಸರ್ಕಾರ ಚಹಾ ಮತ್ತು ಬಿಸ್ಕತ್ತುಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಲೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಫೈಲ್‌ಗಳು ತುಂಬುತ್ತಲೇ ಇರುತ್ತವೆ. ಮುಖ್ಯ ವಿಷಯವಾದ MSPಯ ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಖಾತರಿ – ಬೆಳೆ ಚಕ್ರದ ವೈವಿಧ್ಯೀಕರಣ, ಕೂಳೆ ಸುಡುವಿಕೆಯ ಸಮಸ್ಯೆ, ಪಂಜಾಬ್‌ನಿಂದ ಬೆಳೆಗಳ ಖರೀದಿಯ ಮೇಲಿನ ಮಿತಿ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಸರ್ಕಾರವು ಎಲ್ಲಾ ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತದೆ. ಸರ್ಕಾರ ಮಾತುಕತೆ ನಡೆಸುತ್ತಿರುವಂತೆ ನಟಿಸಬೇಕು; ಇದರಿಂದ ಏನೂ ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ, ಅಥವಾ ಅದರಿಂದ ಏನೂ ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ. ಅಂದರೆ ಒಂದು ವಿಷಯ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ. ರೈತ ಚಳವಳಿಯ ಇತ್ತೀಚಿನ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ ಸಾಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವುದು ಸಣ್ಣ ವಿಷಯವಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಇದರಿಂದ ಮಾತ್ರ ದೇಶಾದ್ಯಂತ ರೈತರಿಗೆ MSPಯ ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಖಾತರಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಈ ಹೋರಾಟವನ್ನು ಅದರ ತಾರ್ಕಿಕ ಅಂತ್ಯಕ್ಕೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯಲು ಇನ್ನೂ ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರವ್ಯಾಪಿ ಚಳವಳಿಯ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಅಂತಹ ಆಂದೋಲನವನ್ನು ಯೋಜಿಸುವಾಗ ಈ ಕೆಳಗಿನ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.
ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ, MSPಯ ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಖಾತರಿಯ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಯೋಚಿಸಿದ ನೀಲನಕ್ಷೆಯನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ. ರೈತ ಚಳವಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು MSPಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಬೆಲೆಗೆ ಖರೀದಿ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವುದನ್ನು ಕಾನೂನುಬದ್ಧವಾಗಿ ನಿಷೇಧಿಸುವ ಬೇಡಿಕೆಯಾಗಿ ಅಥವಾ ಎಲ್ಲಾ ಬೆಳೆಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಸರ್ಕಾರ ಖರೀದಿಸುವ ಬೇಡಿಕೆಯಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ರೈತ ಚಳವಳಿಯ ವಿರೋಧಿಗಳಿಗೆ ಈ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಲು ಅವಕಾಶವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಕೆಲವು ಸಮಯದಿಂದ, ಅನೇಕ ರೈತ ಸಂಘಟನೆಗಳು (ಈ ಸಾಲುಗಳ ಲೇಖಕರೂ ಸಹ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ) ಈ ಬೇಡಿಕೆಯ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುತ್ತಿವೆ. ಇದನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಿದರೆ, ಯಾವುದೇ ತಾರ್ಕಿಕ ಚರ್ಚೆಯಲ್ಲಿ ರೈತ ಚಳವಳಿಯ ಕೈಗಳನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುತ್ತದೆ.
ಎರಡನೆಯದಾಗಿ, ಚಳವಳಿಯ ಮುಂದಿನ ಹಂತದಲ್ಲಿ, ಈ ಹೋರಾಟವನ್ನು ದೇಶಾದ್ಯಂತ ವಿಸ್ತರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ – ಪಂಜಾಬ್, ಹರಿಯಾಣ, ಪಶ್ಚಿಮ ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಈಶಾನ್ಯ ರಾಜಸ್ಥಾನದ ರೈತರೊಂದಿಗೆ, ದೇಶದ ಉಳಿದ ರೈತರನ್ನು ಸಹ ಸೇರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಧಾನ್ಯಗಳು, ದ್ವಿದಳ ಧಾನ್ಯಗಳು, ಎಣ್ಣೆಕಾಳುಗಳು, ಹಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ತರಕಾರಿಗಳ ರೈತರನ್ನು ಸಹ ಸೇರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಹಾಲು ಮತ್ತು ಮೊಟ್ಟೆ ಉತ್ಪಾದಕರು, ಸಣ್ಣ ಹಿಡುವಳಿದಾರರು, ಗುತ್ತಿಗೆ ಬೆಳೆಗಾರರು ಮತ್ತು ಕೃಷಿ ಕಾರ್ಮಿಕರು ಸಹ ಈ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.
ಇದನ್ನೂ ಓದಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಮುಳುವಾದ ಟ್ರಂಪ್ ನೀತಿಗಳು; ದೇಶದ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಗತಿಯೇನು?
ಈ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಹೋರಾಟಕ್ಕಾಗಿ ರೈತ ಚಳವಳಿಯಲ್ಲಿ ಒಗ್ಗಟ್ಟನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವುದು ಮೂರನೇ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಸವಾಲು. ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ, ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮೆರವಣಿಗೆಯನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸುತ್ತಿರುವ ‘ಸಂಯುಕ್ತ ಕಿಸಾನ್ ಮೋರ್ಚಾ’, ಖಾನೌರಿ-ಶಂಭುವಿನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಅಭಿಯಾನದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿಲ್ಲ, ಆದರೂ ಅದು ಈ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರರ್ಥ ದೇಶದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ರೈತ ಸಂಘಟನೆಗಳ ಬಲವು ಈ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಿಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿಲ್ಲ. ‘ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಸಾನ್ ಮೋರ್ಚಾ’ ಸೇರ್ಪಡೆ ಇಲ್ಲದೆ, ಈ ಆಂದೋಲನವು ಯಶಸ್ಸಿನ ಉತ್ತುಂಗವನ್ನು ತಲುಪಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಹಲವಾರು ಸುತ್ತಿನ ಮಾತುಕತೆಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ರೈತ ಚಳವಳಿಯ ಎರಡೂ ಭಾಗಗಳು ಹಲವಾರು ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಕಾರಣಗಳಿಂದಾಗಿ ಕೈಜೋಡಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿಲ್ಲ. ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿಯೂ ಸರ್ಕಾರ ಬಯಸುತ್ತಿರುವುದು ಇದನ್ನೇ. ಇತಿಹಾಸದ ಈ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ರೈತರು, ರೈತ ಮುಖಂಡರು ಮತ್ತು ರೈತ ಸಂಘಟನೆಗಳು ವಿಶಾಲ ಹೃದಯ ಮತ್ತು ಮನಸ್ಥಿತಿಯೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಈ ಚಳವಳಿಗೆ ಹೊಸ ದಿಕ್ಕನ್ನು ನೀಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.
ಯೋಗೇಂದ್ರ ಯಾದವ್
ಸ್ವರಾಜ್‌ ಇಂಡಿಯಾದ ಸಂಸ್ಥಾಪಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು, ರಾಜಕೀಯ ವಿಶ್ಲೇಷಕ
